
رولان بارت
1980- 1915 ¡ فرانسوي
آثار رولان ژرار بارت نقشي اساسي در ايجاد ساختارگرايي و پساساختارگرايي داشت. او بيش از هر چيزي به دليل تحليلهاي درخشانش از اسطورههاي فرهنگ بورژوايي به شهرت رسيد.
در فوریهی ۱۹۸۰، رولان بارت پس از صرف ناهار با رئیس جمهور فرانسوا میتران، در یکی از خیابانهای پاریس توسط وَنِ یک خشکشویی زیر گرفته شد و چند هفته پس از این واقعه درگذشت. گزارشگران حین گزارش این رویداد به لحن آخرین کتاب او که به طرز غریبی هشداردهنده بود، اشاره کردند. این کتاب با نام «اتاق روشن» در همان سال منتشر شده و این نشانهشناسی مشهور، در آن به تأمل دربارهی ماهیت تصادف (شانس)، آسیب و مرگومیر پرداخته بود.
رولان ۶۴ سال قبل از این واقعه و تنها چند ماه قبل از مرگ پدرش در جنگ جهانی اول، در شِربورگ متولد شد. او توسط زنان خانواده بزرگ و البته لوس شد، به طوری که وابستگی عمیق و غیر معمولی به مادرش پیدا کرد (کتاب «اتاق روشن» تا حدی در رثای مادرش بود). بارت در سن نوزده سالگی به سل مبتلا شد و با وجود این بیماری توانست در رشتهی ادبیات فرانسه و ادبیات کلاسیک از دانشگاه پاریس فارغالتحصیل شود.
او از سال ۱۹۴۸ به صورت پارهوقت در رومانی و مصر تدریس میکرد و به زبانشناسی علاقمند شد. چهار سال بعد، تحصیل در رشتهی فرهنگنویسی و جامعهشناسی را در مرکز ملی پژوهشهای علمی فرانسه در پاریس شروع کرد.
اسطوره و جامعه
نظریات بارت در مورد زبان و ادبیات در اولین کتاب مهمش با نام «درجهی صفر نوشتار» (۱۹۵۳) به حد کمال رسید. این کتاب تحت تأثیر آثار کارل مارکس و ژان پل سارتر، این ایده را که «نوشته بیانگر فردیت نویسنده است» به چالش میکشد. از نظر بارت، نوشته غرق در ایدئولوژی، و محصول ارزشهای اجتماعی و فرهنگی است.
بارت این ایدهها را در کتاب «اساطیر» (ترجمهی فارسی با عنوان «اسطوره، امروز») (۱۹۵۷) خود بسط داد. این کتاب از نظریههای ساختارگرایانهی زبانشناس سوئیسی، فردیتان دو سوسور بهره برده است. در این کتاب، در مجموعهای از مقالات هوشمندانه و بازیوار، به رمزگشایی «اسطورههای» مختلف بورژوایی که زیربنای فرهنگ عامیانهی فرانسه را شکل میدهند، میپردازد و نشان میدهد که چگونه جامعه از نشانهها برای ابراز خود استفاده میکند؛ به عنوان مثال، یک بشقاب استیک و سیبزمینی سرخ شده، انعکاس گفتمانهای قدرت مانند استعمار و جنسیتزدگی هستند. او میگوید اسطوره گفتاری سیاستزدایی شده است که باعث میشود چیزه حالی که طبیعی نیستند، طبیعی به نظر برسند: «اسطوره... پیچیدگی اعمال انسان را از بین میبرد و به آنها ماهیت ساده میبخشد».
در اواخر دههی ۱۹۶۰ سفرهایی به آمریکا و ژاپن داشت. پس از آن، مجموعهای از آثار جریانساز منتشر کرد که او را به شهرتی بینالمللی رساندند.
این آثار نشان از تغییر جهت به سوی پساساختارگرایی و تأثیر بزرگان فلسفهی فرانسه از جمله دریدا، فوکو، ژولیا کریستوا و ژاک لاکان بر اندیشهی او داشت. بارت در کتابهایی مانند «مرگ مولف» (۱۹۶۷)، «اس/زد» (۱۹۷۰) و «لذت متن» (۱۹۷۳) جایگاه نویسنده را مورد پرسش قرار میدهد و ادعا میکند که متون ادبی به روی تفاسیر متعدد باز هستند و دلالتهای ضمنی متغیری دارند.
زندگی و حرفهی بارت ارتباطی تنگاتنگ داشتند و متفکران بزرگی مانند فوکو و سوزان سانتاگ جزء حلقهی دوستان او بودند. عشق واقعی او مادرش بود و شصت سال از عمر خود را با مادرش زندگی کرد. مادرش دقیقاً سه سال قبل از مرگِ بارت درگذشت و او را داغدار ساخت.
دیدگاه خود را بنویسید